Het is nuttig zo nu en dan op je gedrag te reflecteren. Waarom doe ik wat ik doe? Om zo doende ongezonde gedragspatronen te herkennen. Er afscheid van te nemen. De jaarwisseling is daar een goed moment voor.
Dat kan gaan over gedrag waar op zichzelf niets mis mee is. Daadkracht bijvoorbeeld. Of perfectie. Prima. Maar als moet wat kan word ik er afhankelijk van. Dat is ongezond.
Dit keer zoom ik in op de negatieve versie van ‘iets doen voor een ander’.
In hun boekje ‘Nee is oké’ stellen Carianne Ros en Michelle van Dusseldorp – die onderzoek hebben gedaan naar pleasegedrag – dat iedereen wel in een bepaalde mate kampt met negatief pleasegedrag. Zij onderscheiden zes verschillende pleasers.
Het kan zijn dat je een ander pleaset omdat je denkt ‘als ik het niet doe, dan doet niemand het’ – de wantrouwende pleaser (1). Of: ‘als ik dit voor jou doe, dan doe jij dat voor mij’ – de manipulerende pleaser (2) – waarbij je wel iets voor een ander doet, maar je er eigenlijk ook wel iets voor terug wil hebben. Je kunt als relatiezoekende pleaser (3) iets voor een ander doen, omdat je aardig gevonden wil worden. Of als erkenningzoekende pleaser (4) die graag nodig wil zijn en waardering ontvangt voor wat hij of zij doet. Je kunt pleasen omdat je denkt: ‘ik doe dit voor jou, omdat ik geen ruzie wil’ – de conflictmijdende pleaser (5). En tot slot als principiële pleaser (6): ‘ik doe dit, omdat het hoort.’
Elke vorm van dit negatief pleasegedrag kost energie, omdat je het niet echt wil doen, maar toch het gevoel hebt dat het moet.
Het boek is gericht aan christelijke lezers. Er wordt steeds een link gelegd tussen het pleasegedrag en hoe dat zich uit in de geloofsbeleving. Tegenover de onwaarheden waarmee de pleaser het ongezonde patroon in stand houdt, plaatsen de schrijvers steeds een Bijbelse waarheid. Dat maakt dit boek heel pastoraal.
Het geloof dat schuilgaat achter pleasegedrag zet je op spanning. Alles wat ten diepste ‘mogen’ is wordt ‘moeten’. Moet je dan helemaal niets? In de innerlijke zoektocht van ongezond moeten naar echt willen is er uiteindelijk slechts één betrouwbare Gids (Jakobus 1:5 én 6).
